27 sierpnia wysłaliśmy do ogólnopolskich komitetów wyborczych sześć pytań dotyczących ich wizji polityki transportowej. Poniżej odpowiedzi nadesłane przez pięć z nich. Na kolejne wciąż czekamy. Jeżeli do nas spłyną, niezwłocznie je opublikujemy.

1. Czy zamierzają Państwo podjąć działania na rzecz ograniczenia obciążenia dróg transportem towarów na duże odległości?

PiS: Tak, problemem Polski jest fakt, że nawet ładunki masowe, np węgiel i kruszywa (sic!) są przewożone ciężarówkami. To w pierwszym rzędzie, należy zmienić. Dlatego proponujemy: „Towary na tory”.

PJN: Tak, inwestycje na kolej i drogi, zagwarantowanie w każdym budżecie 30 mld zł na rozbudowę infrastruktury, w tym kolei, lotnisk, przejść granicznych i dróg lokalnych.

PO: Tak, w szczególności w odniesieniu do przyrostu transportu towarowego na duże odległości. Odnośnie kwestii właściwego podziału i zbilansowania przewozów ładunków pomiędzy transportem drogowym i kolejowym należy stwierdzić, że jednym z głównych sposobów jej rozwiązania jest rozbudowa transportu multimodalnego. Kierunek ten jest obecny w aktualnej polityce transportowej resortu oraz został szczególnie podkreślony w powstających dokumentach strategicznych. Według oceny przedstawicieli środowiska naukowego, spośród około 120 w pełni funkcjonalnych centrów logistycznych w Europie, obecnie żaden nie jest ulokowany w Polsce. To również wskazuje na skalę wieloletnich zaległości do odrobienia. Zgodnie z ideą nowego podejścia do sieci TEN-T, Polska zdefiniowała lokalizację 21 platform multimodalnych na terenie naszego kraju, które docelowo obsłużą i rozwiną cechy multimodalne całej sieci. Plany powyższe zostały przekazane do Komisji Europejskiej i znajdują się w trakcie końcowych uzgodnień. Ich przyjęcie przez KE stworzy jakościowo nową sytuację w zakresie rozbudowy centrów logistycznych i rozwoju przewozów wykorzystujących różne rodzaje transportu, ze szczególnym uwzględnieniem kolei. W przyszłej perspektywie budżetowej inwestycjom w infrastrukturę transportu multimodalnego zostanie nadany w Unii Europejskiej najwyższy priorytet.

PSL: Od lat konsekwentnie PSL wspiera transport bowiem decyduje on o konkurencyjności naszej gospodarki i współtworzy jakość życia mieszkańców. Nasi posłowie wspierali więc w procesach legislacyjnych ulepszenia procesu inwestycyjnego infrastrukturze, preferencje dla transportu publicznego i zrównoważenie pomiędzy gałęziami transportu i budowy zaplecza prawnego, instytucjonalnego i logistycznego dla intermodalu.

SLD: Tak. Uważamy, że znaczna część ładunków ciężarowych winna być przewożona koleją. Mógłby to być tranzyt ciężarówek z granicy wschodniej do zachodniej.

2. Jeżeli tak, jakie będą to działania?

PiS: Przede wszystkim zwiększenie nakładów na modernizację torowisk. Transport kolejowy powinien być atrakcyjny także ze względu na średnie prędkości, a tym czasem np szlak kolejowy Poznań-Kraków (przez Kluczbork) miejscami pozwala na prędkości 50 km/h, za Słupskiem (w kierunku zachodnim) kończy się magistrala kolejowa, i rozpoczyna jeden tor. W takich warunkach trudno oczekiwać, ze towary będą przewożone koleją. Dodatkowo problemem są opłaty za dostępność torowisk pobierane przez PLK, jedne z wyższych w Europie.

PO: Dla rozwoju konkurencyjności transportu kolejowego kluczowe znaczenie mają: dobrej jakości infrastruktura kolejowa, nowoczesne terminale przeładunkowe i specjalistyczny tabor do przewozu jednostek intermodalnych. Dlatego też działania Ministerstwa Infrastruktury koncentrują się na modernizacji linii kolejowych i na wsparciu budowy terminali intermodalnych oraz zakupu taboru, dla których kluczowym źródłem finansowania jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. Dlatego też zwiększenie udziału transportu kolejowego w przewozie towarów ogółem, w tym zwiększenie przewozów w systemie przewozów intermodalnych jest priorytetem realizowanym obecnie przez działania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, w szczególności działania: Działanie 7.4 Rozwój transportu intermodalnego, Działanie 7.1 Rozwój transportu kolejowego oraz Działania 7.2 Poprawa dostępu do portów morskich. Ponadto zostało wydane rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 września 2009 r. w sprawie pomocy na projekty w zakresie transportu intermodalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013, którego celem jest rozwój transportu intermodalnego poprzez budowę centrów logistycznych i terminali kontenerowych oraz zakup specjalistycznego wyposażenia. Pomoc ma na celu wspieranie rozwoju gospodarczego kraju, tworzenie zrównoważonego gałęziowo systemu transportowego przez rozwój łańcuchów transportowych wykorzystujących transport kolejowy i morski oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu drogowego na środowisko naturalne. Szacunkowy budżet programu wynosi około 111 mln EUR, środki będą pochodzić z Funduszu Spójności. Pomoc będzie przyznawana do dnia 31 grudnia 2015 r.

PSL: Ustabilizowanie cen dostępu do infrastruktury kolejowej poprzez kotwicę budżetową- podwyżka nie większa niż prognoza inflacji projekcie budżetu Państwa. Komunikacyjne odblokowanie portów i przejść granicznych, budowa centrów logistycznych, wprowadzenie do przetargów PKP PLK generalnej zasady o dowozie kruszyw transportem kolejowym, upowszechnienie ważenia na drogach szczególnie towarów sypkich masowych np. przed kopalniami, kamieniołomami, portami. Przyspieszenie procesu modernizacji linii kolejowych, punktów załadunkowych etc.

SLD: Dziś tranzyt kolejowy nie jest atrakcyjny, głównie z uwagi na wysokie koszty dostępu do torów oraz niską prędkość przewozów. Trzeba obniżyć stawki dostępu i szybko zmodernizować główne szlaki kolejowe.

3. Jakie efekty chcieliby Państwo osiągnąć wyżej wymienionymi działaniami do końca najbliższej kadencji?

PiS: Regres w transporcie kolejowym trwa dwie dekady. Odbudowa tego segmentu zabierze co najmniej dwie kadencje. W tej perspektywie celem jest przekroczenie 300 mln ton ładunków
przewożonych koleją rocznie. W transporcie pasażerskim zamierzamy osiągnąć wzrost liczby pasażerów kolei o 5% rocznie. Dotychczas ta liczba spada co roku. Aby to osiągnąć, proponujemy min kartę rodzinną, czyli system zniżek na przejazdy koleją dla rodzin, wysokość zniżek narastająca w zależności od ilości osób w rodzinie.

PJN: Ułatwienie podróżowania, poszukiwania pracy, poprawienie bezpieczeństwa na drogach.

PO: Zwiększenie przepływu transportu na infrastrukturę kolejową jako szybszy i tańszy środek transportu. Wprowadzenia do systemu prawnego nowych rozwiązań dotyczących lokalizacji linii kolejowych, które pozwolą na uproszczenie oraz przyspieszenie prac związanych z przygotowywaniem inwestycji kolejowych oraz między innymi rozwój transportu intermodalnego w Polsce. Wprowadzone zmiany miałyby umożliwić przyznawanie przez zarządcę przewoźnikom kolejowym realizującym przewóz intermodalny ulg w opłacie podstawowej w celu rozwijania tego rodzaju przewozów.

PO: W Polsce powstaną, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 913/2010 z dnia 22 września 2010 r. w sprawie europejskiej sieci kolejowej ukierunkowanej na konkurencyjny transport towarowy, dwa korytarze dedykowane dla kolejowego ruchu towarowego, na pożądanych przez nas trasach (Północ – Południe: Gdynia – Katowice – Ostrava / Zielina – Bratislava / Vienna – / Klagenfurt – Udine / Venice / Trieste / Bologna / Rawenna / Graz – Maribor – Ljubljana – Koper / Trieste oraz Wschód-Zachód: Bremerhaven/Rotterdam/Antwerpia-Aachen/Berlin-Warszawa-Terespol/Kowno); dokładny przebieg trasy pomiędzy głównymi punktami zdefiniuje zarządca infrastruktury; ponadto dopuszczalne są modyfikacje przebiegu wcześniej wyznaczonych korytarzy. Obydwa ww. korytarze zostaną ustanowione w postulowanym przez Polskę terminie (5 lat); kolejne korytarze mogą być tworzone później, na mocy porozumienia pomiędzy zainteresowanymi państwami; kryteria ich ustanawiania są zbieżne z naszymi postulatami; docelowo na terytorium UE ma powstać sieć korytarzy kolejowych dedykowanych dla ruchu towarowego.

Administracja rządowa wystąpiła do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju o uruchomienie programu badawczego dotyczącego nowej konstrukcji platformy do przewozu naczep, pozwalającej na uproszczenie i przyspieszenie załadunku, bez rozbudowanej infrastruktury punktowej. Projekt takiego rozwiązania został opracowany przez kilka ośrodków badawczych, a liderem jest zespół z Wojskowej Akademii Technicznej.

PSL: Zwiększenie udziału intermodalu do ponad 10 % i powstrzymanie tempa spadku udziału kolei i transportu wodnego w przewozach, zbudowanie silnych centrów logistycznych w polskich portach i terminali granicznych.

SLD: Trudno dziś mówić o efektach. Najważniejszą rzeczą jest modernizacja linii kolejowych i przekonywanie kierowców i przedsiębiorców transportowych, że przejazd koleją jest tańszy, szybszy oraz bezpieczniejszy.

4. Unia Europejska zaleca, aby środki na transport drogowy i kolejowy dzielić w stosunku 40/60 (40% na kolej, 60% na drogi).  W ciągu ostatnich lat w budżecie krajowym na kolej przypadało zwykle mniej niż 20% środków. Jaki powinien być według Państwa podział tych środków budżecie Polski?
a) zgodny z zalecanym przez UE
b) mniej na transport drogowy, więcej na kolejowy niż w tym zaleceniu
c) mniej na transport kolejowy, więcej na transport drogowy niż w tym zaleceniu

PiS: Będziemy stopniowo co roku zwiększać procent przeznaczony na kolej o 4-5% rocznie do pułapu 40/60. Obecnie PLK jest kiepsko zarządzana i nie może wydać nawet tych pieniędzy, które są w dyspozycji.

PJN: Podział zgodny z zalecanym przez UE

PO: Podział w budżecie środków na poszczególne gałęzie transportowe musi być ściśle skorelowany z planami rozwojowymi systemu transportowego wynikającymi z szeregu uwarunkowań, w szczególności istniejącej sytuacji, kierunków rozwojowych w obszarze społeczno-gospodarczym, efektywności dostępnych rozwiązań itp. Podział środków jest również dokonywany w sytuacji braku dostępnych zasobów dla pełnego zaspokojenia wszelkich potrzeb rozwojowych. Tym samym nie jest optymalnym rozwiązaniem przyjmowanie a priori proporcji lecz ustalanie ich każdorazowo po przeprowadzeniu kompleksowych analiz.

PSL: Trzeba dokończyć budowę kośćca transportowego kraju i zdecydowanie podnieść nakłady na styku różnych rodzajów transportu aby na początek chociaż kontenery znalazły się w 30 % na torach. Nie należy też zapominać o odpowiednich proporcjach pomiędzy inwestycjami, modernizacjami i odnowami infrastruktury transportowej.

SLD: W swoim programie chcielibyśmy dojść do rekomendowanej przez Komisję Europejską proporcji nakładów na transport lądowy, a więc dedykowane 40% nakładów na kolej w okresie nie dłuższym niż 5 lat.

5. Czy popierają Państwo wdrożenie zalecanych przez Komisję Europejską zasad „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci”, to znaczy ponoszenia przez użytkowników wszystkich rodzajów transportu pełnych kosztów budowy i utrzymania infrastruktury, wypadków i szkód dla środowiska? Jeżeli tak, jakie działania powinny być podjęte w najbliższej kadencji na rzecz wprowadzenia tych zasad w życie?

PiS: Popieramy, natomiast jesteśmy świadomi trudności z wprowadzeniem – ten postulat rozbija się o konkrety tj metodologię obliczania tych pełnych kosztów. Nawiasem mówiąc – dlaczego Komisja ma być zawsze ostatecznym arbitrem? Nas stać na samodzielne dobre rządy.

PJN: Nie popieramy

PO: Cel 10 „Białej Księgi Komisji Europejskiej: Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportowego KOM(2011) 144” dotyczy przejścia na pełne zastosowanie zasad „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci” oraz zaangażowanie sektora prywatnego. Biała Księga powiela funkcjonujące już w Traktatach oraz regulacjach unijnych zasady: „użytkownik płaci”, „zanieczyszczający płaci”. O ile jednak zasada „zanieczyszczający płaci” nie budzi kontrowersji i jest akceptowalna z punktu widzenia społecznego i odpowiedzialności za czynności, o tyle zasada „użytkownik płaci”, biorąc pod uwagę przeciętny standard życia społeczeństwa polskiego, powinna być wdrażana stopniowo.

Polska popiera również zaangażowanie sektora prywatnego mając na uwadze, iż realizacja projektów w zakresie infrastruktury transportowej niewątpliwie związana jest z wysokimi nakładami finansowymi.

Już od lat 90-tych funkcjonuje w Polsce unikalny w skali europejskiej system opłat za korzystanie ze środowiska, w którym podmioty wykorzystujące środki transportu są corocznie obciążane opłatami proporcjonalnymi do wielkości wyemitowanych zanieczyszczeń. Jest to częściowa realizacja zasady „zanieczyszczający płaci”. Również system opłat za użytkowanie infrastruktury (w Polsce od 1 lipca br. funkcjonuje elektroniczny system poboru opłat na drogach), czy też opodatkowanie paliw transportowych jest pośrednią formą internalizacji kosztów zewnętrznych transportu. Wszystkie te systemy obciążenia użytkownika transportu ewoluują w miarę zmieniających się uwarunkowań oraz procesów, szczególnie prowadzonych na poziomie UE, przy czym tendencja jest w kierunku rozwijania tych instrumentów, nie zaobserwowaliśmy ich wycofywania.

PSL:  Zdecydowanie opowiadamy się przeciw pełnej odpłatności za dostęp do infrastruktury bowiem możemy mieć w efekcie niezłą główną infrastrukturę transportową do tego słabo wykorzystaną a jednocześnie mieć dramatyczną sytuację ruchową i bezpieczeństwa na infrastrukturze niepłatnej na przykład drogach samorządowych. Dlatego kluczowym jest określenie ceny dostępu do infrastruktury transportowej w której wyrażać się będzie polityka państwa ze
względu na udział transportu w emisji do atmosfery, podział płatności w zakresie budowy i modernizacji – zadanie dla Państwa i jego środków a bieżącej eksploatacji (użytkownicy) uwzględniający tez rodzaje towarów i miejsce realizacji usługi transportowej.
Zadania na dziś to: Uporządkowanie e-myta, przyspieszenie inwestycji i modernizacji infrastruktury kolejowej, wsparcie dla budowy terminali logistycznych, poprzez politykę taryfową inspirowanie współpracy przewoźników z różnych gałęzi transportu.

SLD: Jest to trudne do zrealizowania. Dziś w Polsce brakuje dobrych dróg i dobrych kolei. Dopóki nie osiągniemy określonego poziomu w tym zakresie to trudno wprowadzić tą zasadę.

6. Czy podejmowaliście Państwo (partia lub osoby startujące z list Komitetu) działania na rzecz zmniejszenia uciążliwości transportu drogowego dla ludzi i środowiska? Proszę wymienić najważniejsze z nich.

PiS: 30 sierpnia przedstawiliśmy program Nowoczesne Miasto, Miasteczko i Wieś, czyli współfinansowanie 25% kosztów inwestycji samorządowych w transport publiczny przez Skarb Państwa. W ramach programu wsparcie otrzymywałyby modernizacja i budowa linii tramwajowych i metra. Podkreślamy, że jest to wsparcie, a nie gwarantowanie budowy. Podobne programy funkcjonują w Niemczech i Francji. Spółka Przewozy Regionalne nie ma praktycznie właściciela, 16 samorządów wojewódzkich będących akcjonariuszami ma różne zdania co do wizji jej rozwoju, w rezultacie czego anulowano przetarg na nowe składy. Dlatego doprowadzimy do odzyskania 51% akcji w PR przez Skarb Państwa, reszta udziałów dla województw. Województwa będą mogły zamawiać usługi przewozowe w PR a także, będą mogły także zakładać własne spółki przewozowe.

PJN: Popieraliśmy wszystkie projekty tzw. tytuły inwestycyjne zmierzajace do realizacji projektów dot. kolei.

PO: Koncentrujemy  się na modernizacji kolei konwencjonalnej: kupujemy tabor, remontujemy 1930 km torów, rozpoczęliśmy największy program modernizacji dworców (ponad 70), na który przeznaczamy blisko 1 mld złotych. Od listopada 2007 r. wyremontowano i oddano do użytku ponad 1450 km torów. Rozpoczęliśmy działania restrukturyzacyjne grupy PKP SA, oddłużanie spółek grupy, uruchomiliśmy procesy prywatyzacyjne i zmiany w zakresie nadzoru właścicielskiego. Tymi działaniami zmieniamy jakość kolei w Polsce, tak aby w niedalekiej przyszłości była ona atrakcyjnym środkiem transportu.

Budujemy bezpieczną i przyjazną środowisku i użytkownikom infrastrukturę drogową. Obecnie blisko 1440 km nowoczesnych dróg krajowych znajduje się w budowie, w tym 708 km autostrad oraz 607 km dróg ekspresowych. W następnej kadencji oddane będą kluczowe ciągi autostradowe oraz najważniejsze połączenia dróg ekspresowych. W tej kadencji udało się oddać do użytku kierowców ponad 1350 km nowoczesnych dróg krajowych, wśród nich ponad 40 obwodnic, czego efektem jest poprawa bezpieczeństwa podróżujących samochodami oraz zmniejszenie uciążliwości transportu drogowego w miejscowościach z których wyprowadzono ruch tranzytowy.

Ponadto wprowadzony został system e-myta na sieci autostrad, dróg ekspresowych i części dróg krajowych, który niweluje przewagę jednego rodzaju transportu w aspekcie kosztów.

PSL: Powołanie Funduszu Kolejowego, wprowadzenie specustawy dla procesów inwestycyjnych, wprowadzenie e-myta i wsparcie dla Inspekcji Transportu Drogowego, porządkowanie prawno-instytucjonalne w Grupie PKP S.A., obrona samodzielności PKP LHS, wprowadzenie do polskich priorytetów ze środków unijnych projektów inwestycji kolejowych i w terminalach logistycznych.

SLD: Praca nad specustawami, które pozwalają szybciej budować drogi i koleje. Próby wyprowadzenia ruchu samochodowego z centrum miast poprzez wprowadzenie nieodpłatnych autostradowych obwodnic miast.